Thuốc chủ vận thụ thể GLP-1 (GLP-1 RA) được dùng để điều trị tiểu đường tuýp 2 và béo phì. Những loại thuốc này có hiệu quả rõ rệt với sức khỏe thể chất, nhưng còn sức khỏe tinh thần thì sao?
Một số thuốc phổ biến thuộc nhóm này là semaglutide (như Ozempic, Wegovy) và liraglutide (như Victoza, Saxenda).
Nhiều nghiên cứu đã ghi nhận các tác dụng phụ liên quan đến sức khỏe tâm thần khi sử dụng GLP-1 RA, bao gồm lo âu và trầm cảm.
Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH) từng công bố nghiên cứu vào tháng 6/2024 cho thấy, semaglutide có thể làm trầm trọng thêm các rối loạn tâm trạng. Nghiên cứu đặc biệt lưu ý về nguy cơ này ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 2 có tiền sử trầm cảm, khuyến cáo các bác sĩ cần theo dõi kỹ.
Tuy nhiên, một nghiên cứu khác được đăng trên Tạp chí Diabetes, Obesity and Metabolism lại đưa ra một góc nhìn khác. Theo đó, sự thay đổi tâm trạng có thể liên quan đến yếu tố di truyền giữa các nhóm dân cư khác nhau. Nghiên cứu chỉ ra rằng, trong khi tác động đến chuyển hóa tim mạch là khá nhất quán, ảnh hưởng đến tâm lý lại rất đa dạng. Do đó, các thay đổi hành vi có thể không xuất phát trực tiếp từ thuốc.
TS Brett Osborn (bác sĩ phẫu thuật thần kinh tại Florida), thường kê đơn thuốc GLP-1 RA cho bệnh nhân. Ông cho rằng, chưa có bằng chứng rõ ràng về mối quan hệ nhân quả giữa thuốc này và các rối loạn tâm thần.
“Các nhà nghiên cứu đã phân tích dữ liệu di truyền của gần 500.000 người để tìm mối liên hệ giữa gen liên quan đến thụ thể GLP-1 và các vấn đề như trầm cảm, lo âu hay ý nghĩ tự tử và họ không tìm thấy gì đáng kể”, ông cho biết.
Theo ông Osborn, nhiều người bị béo phì hoặc tiểu đường tuýp 2 đã có vấn đề về tâm lý từ trước, ngay cả khi chưa dùng thuốc.
“Các tình trạng này ảnh hưởng đến thể chất, cảm xúc và cả đời sống xã hội”, ông nói. “Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi nhiều bệnh nhân dùng GLP-1 đang gặp khó khăn về tâm lý. Nhưng nguyên nhân chính là do bệnh, không phải do thuốc”.
Khi bệnh nhân bắt đầu giảm cân, ổn định đường huyết và cảm thấy khỏe hơn, tâm trạng họ cũng thường được cải thiện.
“Thuốc GLP-1 giúp cải thiện sức khỏe tổng thể”, Osborn chia sẻ. “Chúng giúp giảm viêm, hạ đường huyết và thu gọn vòng eo. Khi bạn thấy mình khỏe mạnh và nhẹ nhõm hơn, tâm trạng tự nhiên sẽ tốt lên”.
TS Muhammad Ghanem, bác sĩ phẫu thuật giảm cân tại Orlando Health, cũng cho biết phản ứng của bệnh nhân rất khác nhau. Một số có thay đổi tâm trạng, số khác thì không.
“Trầm cảm hoặc biến động cảm xúc rất phổ biến hiện nay. Rất khó để xác định liệu điều đó là do thuốc hay chỉ tình cờ xuất hiện khi bắt đầu điều trị”, ông nói.
Ông cũng lưu ý, việc giảm cân có thể thay đổi tính cách, lòng tự trọng và cả mối quan hệ xã hội. Nhưng chưa có đủ dữ liệu để xác định đây có phải là tác dụng phụ của thuốc hay không.
“Điều đó phụ thuộc vào từng người và hệ thống hỗ trợ họ có”, Ghanem nhận xét. “Chúng ta cần thêm các thử nghiệm đối chứng và nghiên cứu chất lượng hơn để xác định rõ nguyên nhân”.
Ông cũng nhấn mạnh rằng việc kê đơn cần dựa trên tiền sử bệnh đầy đủ. Nếu ai đó gặp thay đổi tâm lý trong quá trình điều trị, họ nên báo với bác sĩ ngay.
“Giống như bất kỳ loại thuốc nào khác, GLP-1 RA cũng có thể gây tác dụng phụ”, ông nói. “Do đó cần có sự giám sát chặt chẽ và hỗ trợ toàn diện, bao gồm cả chăm sóc tâm lý”.
Tiến sĩ Brunilda Nazario, biên tập viên y khoa tại WebMD, gọi béo phì là một vấn đề “rất phức tạp”. Bà cho rằng, các bác sĩ cần thận trọng khi đánh giá hiệu quả và tác dụng phụ của nhóm thuốc này.
“Hiện có nhiều nghiên cứu cho kết quả trái chiều về ảnh hưởng tâm trạng của GLP-1 RA. Vì vậy, việc xem xét kỹ tiền sử bệnh là rất quan trọng trước khi kê đơn,” bà nói.
Nazario khuyên người dùng cần lắng nghe cơ thể mình và theo dõi cảm xúc. Nếu cảm thấy bất ổn, đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ.
“Không phải tất cả ảnh hưởng tâm lý đều tiêu cực”, bà nói thêm. “Nhiều người còn cảm thấy tự tin, yêu đời hơn khi nhìn thấy kết quả rõ rệt từ việc giảm cân”.
(Ảnh minh họa: Internet)
(Nguồn: NY Post)
