Liệu pháp tế bào gốc, được quảng cáo là phương pháp chữa trị thần kỳ cho các bệnh lý về xương khớp, đang thu hút sự chú ý lớn với lời hứa tái tạo sụn và giảm đau. Tuy nhiên, thực tế hiệu quả của phương pháp này ra sao, liệu có thần kỳ như lời đồn?
Liệu pháp tế bào gốc nổi lên như một giải pháp đột phá, hứa hẹn mang đến tương lai không còn đau đớn cho những bệnh nhân mắc các bệnh lý về xương khớp, đặc biệt là thoái hóa khớp gối. Hình ảnh về một phương pháp điều trị tự nhiên, sử dụng chính tế bào của cơ thể để chữa lành, đã tạo nên sức hút khó cưỡng, bất chấp chi phí đắt đỏ.
Thị trường đầy tiềm năng này đã nhanh chóng phát triển thành một ngành công nghiệp trị giá 35 tỷ USD. Hàng loạt phòng khám tế bào gốc mọc lên như nấm sau mưa. Tuy nhiên, hiệu quả thực sự của liệu pháp này vẫn là một dấu hỏi lớn. Nguyên nhân bởi, các thử nghiệm lâm sàng cho thấy kết quả không mấy khả quan. Thậm chí, một số nghiên cứu còn chỉ ra, hiệu quả của liệu pháp tế bào gốc chỉ tương đương với tiêm steroid. Đây là phương pháp điều trị rẻ hơn gấp hàng trăm lần, hiệu quả cũng rất hạn chế.
Liệu pháp tế bào gốc nổi lên như một giải pháp đột phá, hứa hẹn mang đến tương lai không còn đau đớn cho những bệnh nhân mắc các bệnh lý về xương khớp, đặc biệt là thoái hóa khớp gối. (Ảnh minh họa: Internet)
Vậy liệu pháp tế bào gốc thực chất được thực hiện như thế nào? Tại các phòng khám chuyên về y học tái tạo, bệnh nhân sẽ được lấy một lượng nhỏ mỡ từ bụng hoặc tủy xương. Đây là những mô được cho là giàu tế bào gốc. Phần mô này sau đó được tiêm trực tiếp vào vùng bị tổn thương mà không qua bất kỳ quy trình xử lý nào. Nói cách khác, mỡ được hút ra từ bụng bạn và tiêm thẳng vào đầu gối! Hiện, FDA vẫn chưa phê duyệt việc sử dụng tế bào nuôi cấy trong liệu pháp này.
Với quy trình đơn giản như vậy, liệu có thực sự tồn tại tế bào gốc trong hỗn hợp được tiêm vào cơ thể? Rõ ràng, ngoài tế bào gốc, hỗn hợp này còn chứa mỡ, máu, huyết tương và nhiều loại protein cùng các chất khác. Câu hỏi đặt ra là: Lượng tế bào gốc thực sự trong hỗn hợp này là bao nhiêu?
Nghiên cứu này được công bố trên Tạp chí Science Advances. Các nhà khoa học đã tiến hành phân tích thành phần tế bào trong các mô thường được sử dụng trong liệu pháp tế bào gốc, xác định số lượng tế bào gốc.
Nghiên cứu sử dụng các phương pháp khoa học tiêu chuẩn để xác định tế bào gốc trung mô (mesenchymal stem cells), dựa trên các dấu hiệu bề mặt đặc trưng. Kết quả thu được không khỏi bất ngờ: Số lượng tế bào gốc trong các mẫu thử cực kỳ thấp.
Cụ thể, trong các mẫu tủy xương, trung bình chỉ có 3,5 tế bào gốc/mẫu. Thậm chí, một số mẫu hoàn toàn không chứa tế bào gốc. Nồng độ tế bào gốc cao nhất được ghi nhận là 0,017% – một con số quá nhỏ.
Trong các mẫu tủy xương, trung bình chỉ có 3,5 tế bào gốc/mẫu. (Ảnh minh họa: Internet)
Mẫu mô mỡ cho kết quả khả quan hơn, với khoảng 1,7% tế bào được xác định là tế bào gốc. Tuy nhiên, khi phân tích kỹ hơn, các nhà khoa học nhận thấy, các tế bào này có kích thước và hình dạng không đồng nhất.
Để làm rõ hơn về vấn đề này, các nhà nghiên cứu đã sử dụng kỹ thuật giải trình tự RNA đơn bào (single-cell RNA sequencing). Kỹ thuật giúp phân tích hoạt động của các tế bào trong mẫu tủy xương và mô mỡ, thay vì chỉ dựa trên dấu hiệu bề mặt.
Kết quả cho thấy, tế bào tủy xương và tế bào mỡ có sự khác biệt rõ rệt. Điều này đồng nghĩa với việc bác bỏ giả định trước đây về khả năng thay thế cho nhau của 2 loại mô này trong liệu pháp tế bào gốc.
Nghiên cứu cũng chỉ ra, tế bào gốc thực sự chỉ hiện diện trong các mẫu tủy xương, số lượng rất ít ỏi, nằm rải rác giữa một biển các loại tế bào khác.
Để so sánh, các nhà nghiên cứu đã tiến hành một thí nghiệm đối chứng sử dụng tế bào gốc nuôi cấy, chưa được FDA phê duyệt. Kết quả cho thấy sự khác biệt rõ rệt giữa tế bào gốc nuôi cấy với tế bào gốc được tìm thấy trong các mẫu thử nghiệm.
Tế bào gốc thực sự chỉ hiện diện trong các mẫu tủy xương, số lượng rất ít ỏi, nằm rải rác giữa một biển các loại tế bào khác. (Ảnh minh họa: Internet)
Ngoài ra, các nhà khoa học cũng phân tích thành phần protein trong các mẫu tủy xương và mô mỡ. Kết quả cho thấy, chỉ 10 loại protein có chức năng điều hòa miễn dịch đáng kể, có thể hỗ trợ chữa lành khớp. Trong đó, chỉ có 4 loại protein được tìm thấy trong cả 2 loại mô.
Nghiên cứu này cho thấy, chúng ta vẫn chưa thực sự hiểu rõ cơ chế hoạt động của liệu pháp “tế bào gốc”, nếu nó thực sự hiệu quả. Việc tiêm một hỗn hợp gồm nhiều loại tế bào, protein, dịch, cytokine… vào khớp khiến việc xác định thành phần nào thực sự có hoạt động sinh học, trở nên bất khả thi.
Có lẽ chính sự khác biệt lớn về thành phần của hỗn hợp tiêm, phụ thuộc vào nguồn gốc thu thập, là nguyên nhân dẫn đến kết quả thiếu nhất quán của các thử nghiệm lâm sàng về liệu pháp này.
Dù cơ chế hoạt động còn nhiều nghi vấn, nhưng chiến dịch quảng bá rầm rộ về liệu pháp “tế bào gốc” và “y học tái tạo” đã thực sự phát huy tác dụng. Lời hứa về một phương pháp điều trị tự nhiên, sử dụng chính tế bào của cơ thể để chữa lành, đã tạo nên sức hút khó cưỡng, bất chấp chi phí đắt đỏ mà bảo hiểm y tế không chi trả.
Nếu tế bào gốc thực sự là “liệu pháp thần kỳ” như lời đồn, chúng ta cần có những nghiên cứu bài bản và nghiêm túc hơn để chứng minh hiệu quả thực sự của phương pháp này. Việc phân lập hoặc nuôi cấy tế bào gốc trước khi tiêm là hướng đi khả thi. Tuy nhiên cần được FDA phê duyệt dựa trên những bằng chứng khoa học rõ ràng.
(Nguồn: Medscape)
