“Thuốc nào cũng có 3 phần độc”, câu nói này ai cũng biết nhưng không phải ai cũng làm theo. Vậy nên, việc dùng thuốc sai cách, kể cả thuốc Đông y tưởng chừng “thiên nhiên vô hại”, có thể biến thành “thuốc độc”, gây hại thận và thậm chí là ung thư.
Câu nói “Không bệnh thì không uống thuốc, thuốc nào cũng có 3 phần độc” đã quá quen thuộc với mọi người. Tuy nhiên, nói là một chuyện, làm lại là chuyện khác. Vẫn có những người không nghe theo, cho rằng cùng một vị thuốc có thể chữa khỏi bệnh cho người khác thì tất nhiên cũng có thể chữa khỏi cho mình. Họ không biết rằng, dùng thuốc không đúng cách, thuốc tốt cũng có thể biến thành “độc”. Điều này đúng ngay cả với các loại thuốc Đông y, vốn được nhiều người coi là “thiên nhiên vô hại”, thậm chí còn nguy hiểm hơn.
Những năm gần đây, cùng với sự thay đổi của mô hình y học, giá trị của y học cổ truyền trong việc chăm sóc sức khỏe ngày càng nổi bật. Nhiều người khi thấy công dụng của một số loại thuốc Đông y thường dễ dàng liên hệ với các triệu chứng của bản thân. Họ cho rằng mình rất “phù hợp” để dùng loại thuốc đó và tự ý mua về dùng thử. Tuy nhiên, việc có nên dùng thuốc Đông y hay không, không chỉ dựa vào công dụng của nó.
Theo quan điểm của y học hiện đại, hiện tượng ngộ độc sau khi dùng thuốc Đông y là do bản thân thuốc có chứa các thành phần gây ảnh hưởng xấu đến cơ thể. Các thành phần này trong một điều kiện nhất định sẽ phản ứng trong cơ thể, gây ra ngộ độc.
Từ xa xưa, Đông y đã có câu “thuốc nào cũng có 3 phần độc”, cho rằng không nên dùng thuốc đơn lẻ trong thời gian dài. Chỉ có điều do hạn chế của thời đại, họ chỉ biết như vậy chứ không biết tại sao. Vì vậy, Đông y chữa bệnh thường dùng bài thuốc, phối hợp nhiều loại thuốc với nhau. Đôi khi, việc này không chỉ nhằm tăng cường hiệu quả điều trị mà còn bởi vì độc tính của các loại thuốc có thể kìm hãm lẫn nhau, giảm bớt tác hại cho cơ thể.
Xét từ góc độ y học hiện đại, bất kỳ loại thuốc nào cũng được cấu tạo từ các thành phần khác nhau. Việc dùng quá liều bất kỳ chất nào cũng đều gây ảnh hưởng xấu đến cơ thể. Do đó, ngộ độc cơ thể thường là do ngộ độc thành phần và sử dụng thuốc không đúng cách gây ra.
1. Thuốc có chứa Aconitin
Aconitin có độc tính mạnh đối với hệ thần kinh trung ương và hệ tim mạch của con người.
Thứ nhất, nó ảnh hưởng đến việc giải phóng và tác dụng của các chất dẫn truyền thần kinh, có thể gây ra các triệu chứng ức chế hệ thần kinh trung ương như chóng mặt, buồn ngủ, hôn mê, co giật, ức chế hô hấp.
Thứ hai, nó có thể gây tổn thương tế bào cơ tim và rối loạn nhịp tim, có thể dẫn đến các triệu chứng liên quan đến hệ tim mạch như tim đập nhanh, đánh trống ngực, nhịp tim không đều, huyết áp tăng hoặc giảm. Nếu ngộ độc Aconitin với liều lượng lớn, hoặc không được can thiệp kịp thời sau khi ngộ độc, có thể gây tụt huyết áp nhanh, dẫn đến sốc do ngộ độc.
2. Thuốc chứa Axit Aristolochic
Một nghiên cứu năm 2019 đã xác nhận rằng, Axit Aristolochic là một trong những yếu tố nguy cơ gây ung thư gan, đặc biệt là ở những vùng thường sử dụng thảo dược. Ngoài ra, Axit Aristolochic còn có độc tính mạnh đối với thận, có thể gây ra các triệu chứng đường tiêu hóa như buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy, cũng như các phản ứng ngộ độc toàn thân như chóng mặt, mệt mỏi, đánh trống ngực. Nếu tiêu thụ lâu dài hoặc với lượng lớn có thể gây hoại tử ống thận cấp tính, dẫn đến suy giảm chức năng thận, biểu hiện là đau lưng, giảm lượng nước tiểu, nước tiểu đục, tiểu ra máu. Các loại thuốc Đông y thường chứa Axit Aristolochic bao gồm Mã đề, Quảng phòng kỷ, Thanh mộc hương, Thiên tiên đằng, Quan mộc thông… Hiện nay, nhiều quốc gia và khu vực đã cấm hoàn toàn việc sử dụng các loại thuốc Đông y thuộc họ Mộc hương.
3. Thuốc Đông y từ côn trùng
Các loại thuốc Đông y từ côn trùng như rết, bọ cạp, địa long đều có độc tính. Nếu sử dụng không đúng cách sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng. Ngộ độc rết có thể gây dị ứng da, tổn thương cơ tim, phản ứng tan máu. Ngộ độc bọ cạp có thể gây tê liệt tứ chi, ngứa da và tê liệt hô hấp. Ngộ độc địa long có thể gây dị ứng da, toàn thân, đau bụng, nhịp tim chậm, trường hợp nặng có thể dẫn đến tử vong. Nếu thuốc Đông y từ côn trùng không được xử lý hoặc bào chế đúng cách, có thể tồn tại nguy cơ ngộ độc.
Một số người có thể bị dị ứng với thuốc Đông y từ côn trùng, dẫn đến các phản ứng dị ứng như phát ban, ngứa, khó thở. Nếu bạn có tiền sử dị ứng với côn trùng, nên tránh sử dụng các loại thuốc Đông y có chứa thành phần côn trùng. Thuốc Đông y từ côn trùng có thể có nguy cơ nhiễm vi khuẩn, ký sinh trùng.
Những vi sinh vật này có thể gây nhiễm trùng, dẫn đến bệnh tật và các phản ứng phụ. Đồng thời, các thành phần hoạt tính trong thuốc Đông y từ côn trùng có thể tương tác với các loại thuốc khác, ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc hoặc làm tăng nguy cơ phản ứng phụ.
1. Tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ chuyên môn
Trước khi bắt đầu sử dụng thuốc Đông y, tốt nhất nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ chuyên khoa y học cổ truyền. Họ có thể đánh giá tình trạng cá nhân của bạn, tìm hiểu về tình trạng sức khỏe, tiền sử dị ứng thuốc và các loại thuốc khác mà bạn đang sử dụng, sau đó đưa ra lựa chọn thuốc Đông y và hướng dẫn sử dụng phù hợp.
2. Mua thuốc Đông y từ các nguồn chính thống
Chọn mua thuốc Đông y từ các nguồn đáng tin cậy, chính thống để đảm bảo chất lượng và an toàn. Tránh mua các sản phẩm thuốc Đông y không rõ nguồn gốc hoặc không thể xác minh.
3. Tuân thủ liều lượng và cách sử dụng
Tuân thủ nghiêm ngặt các khuyến nghị của bác sĩ hoặc dược sĩ, sử dụng thuốc Đông y theo đúng liều lượng và cách dùng quy định. Không tự ý điều chỉnh liều lượng hoặc cách dùng, để tránh gây ra phản ứng phụ hoặc ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.
4. Chú ý đến tương tác thuốc
Thuốc Đông y có thể tương tác với các loại thuốc khác, ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc hoặc làm tăng nguy cơ phản ứng phụ. Khi sử dụng đồng thời thuốc Đông y và các loại thuốc khác, cần thông báo cho bác sĩ hoặc dược sĩ, để họ đánh giá các tương tác tiềm ẩn và đưa ra lời khuyên phù hợp.
5. Chú ý đến phản ứng dị ứng
Nếu xuất hiện các triệu chứng dị ứng như phát ban, ngứa, khó thở trong quá trình sử dụng thuốc Đông y, cần ngừng sử dụng ngay lập tức và tham khảo ý kiến bác sĩ.
6. Sử dụng thuốc cho phụ nữ mang thai, phụ nữ đang cho con bú và trẻ em
Trước khi sử dụng thuốc Đông y cho những đối tượng này, cần tham khảo ý kiến bác sĩ, vì một số loại thuốc Đông y có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của thai nhi, trẻ sơ sinh hoặc trẻ em.
7. Theo dõi và báo cáo các phản ứng phụ
Nếu xuất hiện các phản ứng phụ như khó tiêu, chóng mặt, buồn nôn, nôn, cần thông báo ngay cho bác sĩ và thực hiện các biện pháp phù hợp theo hướng dẫn của bác sĩ.
Thuốc Đông y là kho tàng văn hóa của dân tộc Việt Nam. Tuy nhiên, việc sử dụng sai cách có thể gây hại cho sức khỏe. Để đạt được hiệu quả điều trị mong muốn, cần tuân thủ hướng dẫn của chuyên gia, sử dụng thuốc hợp lý và duy trì lối sống lành mạnh.
(Ảnh minh họa: Internet)
