Đó chính là độc hoạt, còn có tên gọi khác là đương quy lông, tên khoa học Angelica pubescens Ait. Đây là một loài thực vật có hoa trong họ Hoa tán (Apiaceae).
Độc hoạt có xuất xứ từ Trung Quốc. Gần đây, cây được nhập trồng nhiều ở Việt Nam tại Sa Pa.
Đây là loại cây thân thảo sống lâu năm, chiều cao 1-2m hoặc hơn. Thân trơn nhẵn, hình trụ có rãnh dọc, màu tím nhạt hoặc màu lục.
Gốc lá hình lông chim 2 đến 3 lần, dài từ 15 đến 40cm, lá chét hình bầu dục hoặc hình trứng hoặc chia thùy không đều, mép khía răng, gân lá thưa có lông, nhẵn; cuống lá to, có bẹ lá ít phân chia.
Cụm hoa dài hơn kẽ lá hoặc đầu cành thành tán kép, có lông mịn màu vàng nâu, có 1-2 lá bắc, lá bắc nhỏ hình kim, hoa nhỏ, mỗi cây 15-30, màu trắng.
Quả mọng hình trụ, hình bầu dục hoặc tròn, dẹt, có gai dọc và khía ở cả hai mặt.
Mùa ra hoa: Tháng 6 – 9, thời kỳ đậu quả: Tháng 10 – 12.
Theo tài liệu cổ ghi lại, độc hoạt có vị cay, tính ôn, vào hai kinh can, thận có tính chất đuổi phong hàn, khử thấp, hết đau, chuyên dùng trong những trường hợp phong hàn, các khớp xương và lưng gối đau nhức bất kể đau lâu hay mới đầu, đau đầu, đau răng. Những người âm hư hỏa vương huyết hư không phong hàn thực tà không dùng được.
Nghiên cứu của y học cổ truyền cho thấy, độc hoạt có vị ngọt, cay, hơi đắng, tính bình và kinh can và thận, có tác dụng khu phong hàn, giảm đau, khử thấp.
Trong nghiên cứu của y học hiện đại, độc hoạt chứa nhiều chất coumarin: Osthol, bergapten, angelol, psoralen, glabra lacton, xanthotoxin… Chúng giúp làm tăng nồng độ acetylcholin trong máu thỏ, ức chế hoạt tính của cholinesterase trong huyết thanh thỏ, giảm đau, kháng viêm…
Liều dùng hàng ngày từ 3 đến 6g dưới dạng thuốc sắc hay ngâm rượu, thường dùng phối hợp với những vị thuốc khác.
Trong cuốn “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” của GS Đỗ Tất Lợi ghi lại bài thuốc độc hoạt thang chữa các khớp xương đau nhức: Độc hoạt 5g, đương quy 3g, phòng phong 3g, phục linh 3g, thược dược 3g, hoàng kỳ 3g. cất căn 3g, nhân sâm 2g, cam thảo 1g, can khương 1g, phụ tử 1g, đậu đen 5g, nước 600ml. Sắc còn 200ml chia 3 lần uống trong ngày.
Độc hoạt là vị thuốc phổ biến ở nhiều nơi. Tuy có nguồn gốc từ thiên nhiên nhưng độc hoạt có chỉ định, chống chỉ định và tác dụng phụ. Tốt nhất trước khi dùng phải tham khảo ý kiến bác sĩ Đông y, tránh tác dụng phụ không mong muốn.
(Ảnh: Internet)