Nghiên cứu mới nhất chỉ ra mối liên hệ mật thiết giữa thói quen ngủ kém với nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ nghiêm trọng. Đặc biệt, sự kết hợp tai hại giữa rối loạn giấc ngủ và suy giảm chức năng thận càng làm tăng nguy cơ mắc bệnh, gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về tầm quan trọng của giấc ngủ đối với sức khỏe.
Chúng ta dành khoảng 1/3 cuộc đời để ngủ. Giấc ngủ ngon là một trong 3 tiêu chuẩn sức khỏe được quốc tế công nhận. Ngược lại, việc ngủ quá ít hoặc ngủ không ngon đều được chứng minh là có hại cho sức khỏe.
Tuy nhiên, việc ngủ không đủ giấc và ngủ không ngon đã trở thành vấn đề phổ biến của nhiều người. Theo số liệu của Tổ chức Y tế Thế giới, 27% dân số toàn cầu đang gặp các vấn đề về giấc ngủ. Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 20% trẻ em, 15-20% thanh thiếu niên, 15-20% người trưởng thành và 30-40% người già mắc rối loạn giấc ngủ.
Gần đây, nhóm nghiên cứu do PGS Phạm Kiến Cao (Bệnh viện Tân Hoa trực thuộc Đại học Giao thông Thượng Hải, Trung Quốc) và GS Nghê Tĩnh (Học viện Y tế Công cộng trực thuộc Đại học Y khoa An Huy, Trung Quốc) đã công bố công trình nghiên cứu trên tạp chí Diabetes, Obesity and Metabolism.
Nghiên cứu cho thấy việc thiếu ngủ, thường xuyên mất ngủ, ngủ ngáy và buồn ngủ vào ban ngày có liên quan đến việc tăng 19-37% nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ do rối loạn chuyển hóa (MASLD) nghiêm trọng. Đáng chú ý, giấc ngủ kém kết hợp với suy giảm chức năng thận còn làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ rất nhanh. Những người ngủ kém và có chức năng thận bất thường có nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ nghiêm trọng cao gấp 5,45 lần.
Nghiên cứu này dựa trên dữ liệu thu thập từ một nhóm người tham gia lớn và được theo dõi lâu dài của Biobank – Anh. Sau khi sàng lọc nghiêm ngặt, 305.257 người tham gia đã được chọn để nghiên cứu. Mục tiêu của nghiên cứu là tìm hiểu ảnh hưởng của thói quen ngủ đối với các chỉ số chức năng thận và nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ nghiêm trọng.
Để hiểu rõ hơn, nhóm nghiên cứu đã xây dựng nhiều chỉ số giấc ngủ tổng hợp (bao gồm điểm số giấc ngủ, kiểu ngủ và điểm số giấc ngủ có trọng số) và các thông số chức năng thận (bao gồm 3 chỉ số mức lọc cầu thận và điểm số dấu ấn sinh học chức năng thận có trọng số).
Các nhà nghiên cứu đã sử dụng những chỉ số này để xác minh ảnh hưởng của từng yếu tố đối với nguy cơ mắc bệnh. Ngoài ra, nghiên cứu cũng phân tích ảnh hưởng tổng hợp của giấc ngủ và chức năng thận đối với tỷ lệ mắc gan nhiễm mỡ nghiêm trọng, nhằm mục đích làm sáng tỏ sự khác biệt về nguy cơ mắc bệnh ở những người có kiểu ngủ, tình trạng chức năng thận khác nhau.
Trong thời gian theo dõi trung bình là 12,1 năm, có 2.303 người tham gia được chẩn đoán mắc gan nhiễm mỡ nghiêm trọng. Những bệnh nhân này có một số đặc điểm chung là tỷ lệ vòng eo/vòng hông lớn hơn, điểm số Townsend Deprivation Index (chỉ số đo lường tình trạng kinh tế xã hội – điểm số càng thấp cho thấy môi trường kinh tế xã hội của cá nhân càng bất lợi) thấp hơn, mức độ hoạt động thể chất thấp hơn, xu hướng hút thuốc cao hơn cũng như tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường và huyết áp cao hơn.
Những kết quả này không chỉ nhấn mạnh vai trò quan trọng của chất lượng giấc ngủ và chức năng thận trong việc ngăn ngừa gan nhiễm mỡ nghiêm trọng mà còn cung cấp cơ sở khoa học quý báu cho các chiến lược phòng chống bệnh tật trong tương lai.
Sau khi điều chỉnh theo mô hình đa yếu tố, các nhà nghiên cứu phát hiện thời gian ngủ không đủ, thường xuyên mất ngủ, ngủ ngáy và ngủ ngày thường xuyên có liên quan đến việc tăng 19% đến 37% nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ nghiêm trọng.
Khi kết hợp 5 hành vi liên quan đến giấc ngủ thành một thang điểm giấc ngủ kém, nhóm nghiên cứu quan sát thấy mối quan hệ phụ thuộc liều lượng giữa điểm số giấc ngủ kém và nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ nghiêm trọng.
So với những người tham gia có điểm số giấc ngủ kém thấp nhất, những người có điểm số giấc ngủ kém cao nhất có nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ nghiêm trọng cao hơn đáng kể.
Nghiên cứu cho thấy nồng độ cystatin C và axit uric trong huyết thanh tỷ lệ thuận với nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ nghiêm trọng. Cụ thể, điểm số dấu ấn sinh học chức năng thận có mối quan hệ phụ thuộc liều lượng rõ ràng với gan nhiễm mỡ nghiêm trọng.
Ngoài ra, nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng mức lọc cầu thận ước tính được tính toán dựa trên creatinine và cystatin C có mối quan hệ nghịch với nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ nghiêm trọng.
Nghiên cứu cho thấy nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ nghiêm trọng tăng lên đáng kể khi giấc ngủ kém kết hợp với suy giảm chức năng thận. So với những người có kiểu ngủ lành mạnh và nguy cơ bệnh thận thấp nhất, những người có kiểu ngủ kém và nguy cơ bệnh thận cao nhất có nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ nghiêm trọng cao gấp 5,45 lần.
Nghiên cứu chỉ ra thêm rằng điểm số giấc ngủ kém có thể gián tiếp làm tăng 7,98% đến 12,00% nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ nghiêm trọng do làm suy giảm chức năng thận. Thông qua phân tích trung gian, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng giấc ngủ ảnh hưởng đến tỷ lệ mắc gan nhiễm mỡ nghiêm trọng một phần thông qua các chỉ số chức năng thận.
Ngoài ra, kết quả phân tích ngẫu nhiên cho thấy, chứng mất ngủ do yếu tố di truyền không chỉ liên quan đến việc gia tăng nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ nghiêm trọng mà còn làm tăng nguy cơ mắc bệnh thận mãn tính. Điều đó cho thấy bệnh thận mãn tính đóng vai trò trung gian giữa chứng mất ngủ và nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ nghiêm trọng.
Chế độ sinh hoạt điều độ, môi trường ngủ thoải mái, vận động hợp lý, tinh thần thoải mái,… là những yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giấc ngủ. Hoạt động thể chất vừa phải, đặc biệt là hoạt động thể lực từ trung bình đến nặng, có tác dụng tích cực trong việc cải thiện chức năng chuyển hóa, kiểm soát cân nặng, giảm lượng đường trong máu và mỡ máu.
Hãy giảm bớt việc thức khuya, tạm gác điện thoại, gác lại những lo lắng, hãy ngủ một giấc thật ngon để bắt đầu ngày mới tràn đầy năng lượng!
