Hạt tiêu, một loại gia vị quen thuộc trong mỗi căn bếp, lại chính là một vị thuốc Đông y hữu ích. Bài viết này sẽ khám phá những công dụng chữa bệnh bất ngờ của hạt tiêu, đặc biệt là khả năng trị nấc cụt hiệu quả.
Hạt tiêu có vị cay, tính nóng, quy vào kinh Vị và Đại tràng, có tác dụng ôn trung chỉ thống, giáng khí tiêu đờm. Thường được dùng trong các trường hợp đau bụng lạnh, nôn mửa, tiêu chảy do lạnh bụng, cũng như chứng động kinh do đờm khí uất trệ. Hạt tiêu còn được dùng làm gia vị, có tác dụng kích thích tiêu hóa. Tuy nhiên, việc dùng hạt tiêu để chữa nấc cụt lại rất hiếm khi được ghi nhận trong y văn.
Nấc cụt có thể xảy ra độc lập hoặc là triệu chứng của một số bệnh cấp tính và mãn tính như rối loạn chức năng thần kinh dạ dày ruột, viêm dạ dày, ung thư dạ dày, xơ gan giai đoạn cuối, bệnh mạch máu não, urê huyết và sau phẫu thuật dạ dày, thực quản. Tất cả những bệnh này khi gây ra co thắt cơ hoành đều có thể dẫn đến nấc cụt.
Trên lâm sàng, nấc cụt thường do các yếu tố như nhiễm lạnh, ăn uống không điều độ, rối loạn cảm xúc, suy giảm miễn dịch gây ra, thường khởi phát khá nhanh. Người ta cho rằng bệnh nằm ở dạ dày, liên quan đến trung tiêu, thượng tiêu và sự xâm nhập của hàn khí.
Dạ dày nằm dưới cơ hoành, thông thường khí giáng xuống, dạ dày và cơ hoành có kinh mạch liên hệ với nhau. Nếu dạ dày mất hòa khí, khí vận động làm cơ hoành bị kích thích, tạo ra tiếng nấc ở cổ họng. Vì vậy, trong điều trị, cần tập trung vào điều hòa dạ dày, giáng nghịch khí để chữa nấc cụt. Nếu nấc cụt do ăn đồ lạnh, có thể dùng một ít hạt tiêu bột để hít vào mũi gây hắt hơi. Đối với trường hợp nhẹ, sau khi hắt hơi thì nấc sẽ dừng.
Nếu bị lạnh dạ dày nặng, cần điều trị bằng cách ôn dương tán hàn giáng nghịch, có thể dùng bài thuốc gồm: Ngô thù du 3g, Cao lương khương 10g, Toàn phúc hoa (bọc trong vải) 10g, Gừng tươi 6g, sắc lấy nước uống, mỗi lần uống kèm 0,5g bột hạt tiêu.
Nếu nấc cụt do ăn nhiều đồ cay nóng, nhiệt tích tụ trong dạ dày, gây hỏa bốc lên kích thích cơ hoành, có thể dùng bài thuốc: Trúc diệp, Bán hạ mỗi vị 10g, Thạch cao 30g, Mạch môn, Thị đế mỗi vị 15g, Đại hoàng 6g, Huyền minh phấn (uống riêng) 5g, sắc lấy nước uống, mỗi lần uống kèm 0,5g bột hạt tiêu.
Nếu nấc cụt do cảm xúc biến động, có thể dùng bài thuốc Kim Linh Tử tán gia vị: Xuyên luyện tử, Diên hồ sách, Chỉ thực, Đại từ thạch, Thị đế mỗi vị 10g, sắc lấy nước uống, mỗi lần uống kèm 0,5g bột hạt tiêu. Nếu nấc cụt do tỳ vị hư hàn, có thể dùng bài thuốc: Đảng sâm 20g, Can khương 12g, Bạch truật 15g, Cam thảo nướng 9g, Ngô thù du 3g, Sa nhân (cho vào sau) 5g, Thị đế 10g, sắc lấy nước uống, mỗi lần uống kèm 0,5g bột hạt tiêu. Nếu bị hư âm dạ dày, có thể dùng bài thuốc gồm: Sa sâm, Mạch môn, Sinh địa, Thạch hộc, Thị đế mỗi vị 15g, sắc lấy nước uống, mỗi lần uống kèm 0,5g bột hạt tiêu.
Nếu nấc cụt kèm nôn mửa kéo dài không khỏi, thường là do chứng khí âm lưỡng hư, đôi khi kèm theo khí trệ, đờm trọc, thực tích, huyết ứ. Có thể dùng bài thuốc Khải Cách tán kết hợp với hạt tiêu để điều trị theo biện chứng luận trị, cũng có hiệu quả nhất định. Những trường hợp nấc cụt nhẹ thường tự khỏi mà không cần điều trị đặc biệt. Nếu nấc cụt thường xuyên tái phát, nên ăn những thức ăn dễ tiêu hóa. Đối với người bị lạnh dạ dày, có thể cho thêm một ít nước gừng và bột hạt tiêu vào cháo hoặc mì để ôn ấm tỳ vị, giáng khí, chữa nấc. Người bị gan khí uất trệ nên giữ tinh thần thoải mái để tránh làm bệnh nặng thêm.
Để phòng ngừa, cần chú ý giữ ấm, tránh nhiễm lạnh, điều chỉnh tinh thần, ăn uống điều độ, không ăn quá nhiều đồ sống lạnh và đồ chiên rán. Nếu nấc cụt xuất hiện trong quá trình mắc một số bệnh cấp tính hoặc mãn tính, cần tích cực điều trị bệnh nguyên phát. Nếu nấc cụt xuất hiện ở giai đoạn cuối của các bệnh mạn tính suy nhược, thường là dấu hiệu bệnh tình trở nặng, là dấu hiệu nguy hiểm cho thấy dạ dày sắp suy kiệt, nguyên khí sắp thoát ra, cần đặc biệt cẩn trọng.
(Ảnh minh họa: Internet)
