Những tiếng răng rắc của sụn khi leo cầu thang hay cơn đau nhói lên mỗi lần đứng dậy khỏi ghế sofa trở nên quá đỗi quen thuộc. Nhiều người trong chúng ta thường tự hỏi, tại sao đầu gối lại dễ tổn thương đến vậy?
Tiếng càu nhàu đầy đau đớn khi chúng ta đứng dậy khỏi ghế sofa, âm thanh răng rắc của sụn khi leo cầu thang đã trở nên quá đỗi quen thuộc. Nhiều người trong chúng ta nhìn xuống đầu gối đau nhức của mình và nguyền rủa chúng. Chúng ta tự hỏi tại sao chúng dường như tiến hóa để trở nên dễ tổn thương đến vậy. Nhưng đầu gối con người có một lịch sử tiến hóa phức tạp. Nghiên cứu mới đang chỉ ra rằng chúng ta đã hiểu sai về nó như thế nào.
Đầu gối đã trải qua những thay đổi lớn về kích thước và hình dạng. Nó không chỉ để cho phép người nguyên thủy có thể đứng thẳng, mà còn để phân biệt chúng ta với những họ hàng đã tuyệt chủng của mình.
Chọn lọc tự nhiên, hoạt động cùng với các lực lượng tiến hóa khác, như đột biến ngẫu nhiên hoặc di truyền, có lẽ đã định hình đầu gối để giúp chúng ta đi bằng 2 chân hiệu quả hơn và lâu hơn so với họ hàng của mình.
Nhiều vấn đề về đầu gối mà chúng ta phải đối mặt ngày nay là những vấn đề mới mà tổ tiên chúng ta chưa từng gặp phải. Ví dụ, vào năm 2017, nghiên cứu cho thấy rằng lối sống ít vận động của thế giới hậu công nghiệp có thể đã dẫn đến tỷ lệ viêm xương khớp gối. Đây là dạng viêm khớp phổ biến nhất ở đầu gối, tăng gấp 2,1 lần.
Khi các nhà khoa học nghiên cứu hài cốt của những người săn bắn hái lượm sống cách đây 6.000 năm, họ phát hiện viêm xương khớp gối có lẽ không phải là vấn đề vào thời điểm đó. Ngày nay, tại Vương quốc Anh, hơn 1/3 số người trên 45 tuổi đã tìm kiếm phương pháp điều trị chứng viêm xương khớp – chủ yếu là cho đầu gối.
Các cơ yếu hơn trong việc ổn định và bảo vệ khớp và sụn tương đối yếu hơn để bảo vệ xương khỏi va chạm, có lẽ là kết quả của việc con người di chuyển ít hơn nhiều so với trước đây.
Ví dụ như ngồi trong văn phòng hoặc chạy trên máy chạy bộ giúp xây dựng cơ bắp ít hơn so với việc săn bắn hươu hầu hết thời gian trong ngày ở địa hình hiểm trở. Để chúng ta tiến hóa đầu gối không bị viêm xương khớp, những người ít vận động có đầu gối “tốt” sẽ cần phải có nhiều con hơn những người ít vận động có đầu gối “xấu” trong nhiều thế hệ.
Trong thực tế, mọi thứ còn phức tạp hơn. Đầu gối là một bộ phận phức tạp của cỗ máy sinh học mà các nhà khoa học chưa hiểu hết.
Điều này đặc biệt đúng đối với xương vừng – những xương nhỏ được gắn vào gân hoặc dây chằng như xương bánh chè. Những xương này có thể xuất hiện trong khắp bộ xương của động vật có vú. Điều này có nghĩa là một số động vật có vú có thể có xương vừng trong khi ngay cả các thành viên cùng loài lại không có. Một ví dụ như vậy là xương bánh chè bên, nằm phía sau đầu gối và có thể được tìm thấy trung bình ở 36,8% đầu gối của con người ngày nay.
Mặc dù đã trải qua hàng trăm năm nghiên cứu, nhưng người ta vẫn chưa hiểu rõ về sự tiến hóa, tăng trưởng, phát triển của xương vừng, lý do tại sao chúng xuất hiện ở một số loài và không có ở những loài khác. Điều này phổ biến đến mức xương vừng thường bị thiếu trong các bộ xương khớp nối mà bạn nhìn thấy trong bảo tàng, bị vứt bỏ cùng với các cơ mà chúng được gắn vào.
Nghiên cứu mới từ các nhà khoa học chỉ ra rằng 2 trong số những xương thường bị hiểu lầm này, xương bánh chè giữa và bên, nằm phía sau đầu gối, có thể đã tiến hóa theo nhiều cách ở loài linh trưởng và giúp người nguyên thủy học cách đứng thẳng.
Nghiên cứu là một đánh giá có hệ thống về 3 xương vừng ở 93 loài linh trưởng khác nhau, bao gồm cả tổ tiên chung của con người.
Nghiên cứu cho thấy, con người có một hình thức tiến hóa riêng biệt đối với những xương này có thể đã bắt đầu từ một nhóm động vật linh trưởng bao gồm vượn và người.
Các nhà khoa học cho rằng, sử dụng xương bánh chè hiện có cho một mục đích mới, một thứ gọi là sự thích nghi, có thể đã giúp người nguyên thủy chuyển từ đi bằng 4 chân sang 2 chân. Điều thú vị là xương này cũng có liên quan đến tỷ lệ viêm xương khớp cao hơn. Những người mắc bệnh này có nguy cơ mắc bệnh cao gấp đôi. Tiến hóa không phải là con đường đơn giản để đạt được hiệu quả cơ sinh học.
Không giống như răng, đầu gối có thể thay đổi và thích nghi tùy thuộc vào các yếu tố như dinh dưỡng và cách sử dụng. Đây là lý do tại sao tập thể dục khi chúng ta già đi là rất quan trọng, để giữ cho xương chắc khỏe.
Đầu gối thay đổi và thích nghi để đáp ứng với việc sử dụng hoặc không sử dụng chúng. Ví dụ, sự gia tăng dinh dưỡng trên toàn cầu khiến con người ngày càng cao hơn và nặng hơn là giả thuyết hàng đầu về lý do tại sao xương bánh chè ngày càng phổ biến hơn. Sự hiện diện của xương bánh chè đã tăng gấp 3 lần trong khoảng 100 năm qua hoặc lâu hơn, với một số biến thể trên toàn thế giới.
Chúng ta biết rằng sự tiến hóa của đầu gối ở người không hề đơn giản, mà thay vào đó là những con đường phân nhánh. Chúng ta cũng biết rằng, mình đang sống theo cách mà cơ thể thích nghi kém. Những thay đổi lối sống có lẽ là thủ phạm gây ra các vấn đề về đầu gối ngày càng trở nên trầm trọng hơn theo thời gian.
Vì vậy, khi đầu gối của bạn bị khuỵu xuống trên máy chạy bộ hoặc cảm thấy đau khi ngồi xuống, hãy dành một chút suy nghĩ cho chúng bởi vì sự tiến hóa không hề dễ dàng như vẻ ngoài của nó.
(Ảnh minh họa:; Internet)
(Nguồn: Livescience)
