Thường được trồng để nấu canh ăn, ít ai biết hóa ra rau ngót cũng có công dụng chữa bệnh vô cùng tốt. Nó là một vị thuốc được Đông y sử dụng nhiều và hiệu quả.
Cây rau ngót còn gọi là bồ ngót, bù ngót, hắc diện thần, là những cái tên mà y học cổ truyền Trung Quốc dùng nhiều. Tên khoa học của chúng là Sauropus androgynus (L) Merr, thuộc họ Thầu dầu Euphorbiaceae.
Tên cây rau ngót trước đây được xác định là Phyllanthus elegans Wall. Hiện nay tên này được dành cho cây rau sắng Phyllanthus elegans L. thuộc cùng họ. Nhưng gần đây nhất, trong quyển Arbres forestiers du Viet nam, tome V, 198 tr. 147, hình 73, Rau sắng lại được xác định là Meliantha suavis Pierre thuộc họ Opiliaceae.
Cây nhỏ, nhẵn, có thể cao tới 1,50-2m. Có nhiều cành mọc thẳng. Vì người ta hái lá luôn cho nên thường chỉ thấp 0,90-1m. Vỏ thân cây màu xanh lục, sau màu nâu nhạt. Lá mọc so le, dài 4-6cm, rộng 15-30mm cuống rất ngắn l-2mm có 2 lá kèm nhỏ, phiến lá nguyên hình trứng dài hoặc bầu dục, mép nguyên, (Hình 20). Hoa đực mọc ở kẽ lá thành xim đơn ở phía dưới, hoa cái ở trên. Quả nang hình cầu, hạt có vân nhỏ.
Cây mọc hoang và được trồng khắp nơi ở Việt Nam để lấy lá nấu canh. Khi làm thuốc thường chọn những cây rau ngót đã sống 2 năm trở lên. Hái lá tươi về dùng ngay.
Hoạt chất làm thuốc chưa rõ. Chỉ mới biết trong rau ngót có 5,3% protit, 3,4% gluxit, 2,4%
tro trong đó chủ yếu là canxi (169mg%), photpho (64,5mg%), vitamin C (185mg%). Rau ngót có nhiều axit amin cần thiết: Trong 100g rau ngót có 0,l6g lysin, 0,13g metionin, 0,05g tryp-tophan, 0,25g phenylalanin, 0,34g treonin, 0,17g valin, 0,24g leuxin và 0,17 izoleuxin. Trong cây rau sắng rất gần với rau ngót có hàm lượng protit cao hơn (6,5%), trong đó thành phần axit amin cần thiết trong 100g rau có 0,23g Iysin, 0.19g metionin, 0,08g tryptophan, 0,25g phenylalanin, 0,45g treonin, 0,22g valin, 0,26g leuxin, 0,23g izoleuxin.
Chưa thấy tài liệu nghiên cứu.
Lá rau ngót ngoài công dụng nấu canh, còn là một vị thuốc nhân dân dùng chữa sót nhau và
chữa tưa lưỡi. Cách dùng như sau:
– Chữa sót nhau: Hái độ 40g lá rau ngót. Rửa sạch giã nát. Thêm ít nước đã dun sôi để nguội vào. Vắt lấy chừng 100ml nước. Chia làm 2 lần uống, mỗi lần cách nhau 10 phút. Sau chừng 15-20 phút nhau sẽ ra.
Có người dùng đơn thuốc này chữa chậm kinh có kết quả (Đỗ Tất Lợi).
Có người chỉ giã nhỏ đắp vào gan bàn chân (Y học thực hành, tháng 2/1960 và 10/1961).
– Chữa tưa lưỡi: Giã lá rau ngót tươi độ 5-10g. Vắt lấy nước. Thấm vào bông đánh lên lưỡi, lợi và vòm miệng trẻ em, chỉ 2 ngày sau là bú được.
– Chữa hóc: Giã cây tươi, vất lấy nước ngậm. Chú ý nghiên cứu thêm.
Chú thích: Để chữa sót nhau, có người chỉ dùng 15 hạt thầu dầu giã nát đắp ở gan bàn chân, trong vòng 15 phút nhau sẽ ra. Sau khi nhau ra, cần rửa chân ngay (Y học thực hành, tháng 10/1961).
(Ảnh minh họa: Internet)
(GS Đỗ Tất Lợi, Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam)
